Performans Değerlendirme Sonucu Sözleşme Feshi

Performans Düşüklüğü Nedeniyle İşten Çıkış Yapılabilir mi?

Yazımızda performans değerlendirmesi nasıl yapılır? performans değerlendirme esasları ve performans düşüklüğü yaşayan işçi işten çıkartılabilir mi? gibi konuları değerlendireceğiz.

İşyerlerinde değişen zaman ve koşullara uygun çalışan bulmak zordur. İşçilerin görevini yerine getirmek için gerekli çabaları göstermesi gerekir. İşveren de işçisinin bu çabalarını eğitimle desteklemektedir. İşyerindeki görevini yerine getiremeyen işçi nasıl işten çıkartılır konusunu değerlendirelim.

Birçok işyeri çalışana ait performans değerlendirmesi yaparak işçinin işine son vermektedir. Ancak yapılan değerlendirme kanuna ve hakkaniyete uygun olmadığı için çalışanlar tarafından açılan işe iade ve tazminat gibi davalarda işyerleri davaları kaybetmektedir.

İş Kanunun 18. Maddesinde, iş güvencesinin ana ilkelerinden olan ve işverence yapılacak bildirimli feshin geçerli bir nedene dayanması zorunluluğu bildirilmiştir.

Çalışanların performans ya da yeterliliklerinin yeterli gelmediği durumlarda işçi işten çıkartılabilir mi? Performans düşüklüğü olan işçi nasıl işten çıkartılır?

İşyerinde Performans Nedir?

Sade anlatım şekliyle, işçinin işyerinde harcadığı zamanda işin yerine getirilmesi için emeğinin verimliliği ve kalitesi olarak değerlendirilebilir. Yeterlilik, verimlilik ve performans yakın terimler olmakla beraber birbiri ile bağlantılı kelimelerdir.

Performansın değerlendirilebilmesi için çalışanın iş güvencesi kapsamına alınmış olması gerekir.

Aşağıdaki Nedenler İle Çalışan İşten Çıkartılamaz;

Çalışan ile benzer işi yapan diğer işçilerden daha az verimli olması, beklenen çalışma performansından daha az verimlilik göstermesi, işe verdiği önemin gittikçe azalması, işe yatkınlığında düşüşlük, öğrenme isteğinin azalması, sık hastalanma, işyerine uyum ya da yaşlılık gibi nedenlerle çalışanın işine son verilemez. Bu nedenleri başka olguların desteklemesi gerekmektedir. Bu nedenlerle işçiyi işyerinden çıkarmak için kapsamlı bir performans değerlendirmesi gerekir.

Devam edelim…

Çalışanın performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkarmak için birçok konuya dikkat çekmek gerekir. İşverenin keyfi olarak çalışanın işine son vermesini engellemek, sınırlandırmak ve önlemek amacıyla iş güvencesi hükümleri getirilmiştir.

İş Güvencesi Şartları;

1 – Çalışanın iş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır

2 – En az 6 ay çalışıyor olmalıdır

3 – Aynı işkolunda 30’dan fazla çalışan sayısı olmalıdır

4 – İşyerinde işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunmamalı, işveren veya vekili sıfatı olmamalıdır

Bu koşulları karşılayan işçiler için özgün bir performans değerlendirme sistemi uygulanmalı ve geliştirilmelidir. Performans değerlendirme belli kurallara bağlı, ölçülebilir ve adaletli yapılmalıdır. Her meslek grubu için farklı değerlendirme yapılabilir.

Performansın ölçüleceği çalışana önceden bildirilmelidir. Nasıl değerlendirileceği ve ölçme kriterleri de öncesinden işçiye tebliğ edilmelidir. Tebliğde çalışandan işyerinde ne beklendiği, görevinin gerektirdiği yükümlülükler ve istenilen bilgi/beceriler açıkça belirtilmelidir. Bu tebliğin yazılı ve imza karşılığı olması gerekmektedir.

İşçinin performansının düşük olduğunu belirlemek için değerlendirmenin aynı veya benzer işi yapan diğer işçilerin performans sonuçları ile karşılaştırılmalıdır. Ayrıca çalışma koşulları ve işyeri ortamı gibi etkenler de değerlendirilmelidir.

Aynı özellikleri taşıyan işyeri ve görevler birbirleriyle karşılaştırılmalı ve bu karşılaştırma eşit olmalıdır.

İşçinin performans düşüklüğü devamlı olmalıdır. Devamlı olmayan ve kısa zaman diliminde çalışma verimliliği düşen çalışan için anlık değerlendirme yapılamaz. Devamlılık arz etmeyen performans düşüklüğü nedeniyle, işçi işten çıkartılamaz. Bunun yanı sıra prim sistemi ile çalışanlara için hedef belirleyen işverenler, çalışanın bu hedefe ulaşması için gerekli gayreti göstermediği durumda performans düşüklüğünden bahsedilebilir.

Performans değerlendirilme dönemi en az 6 ay olmak zorundadır. Performans düşüklüğü yaşayan işçilerden mutlaka savunma yazısı alınmalıdır.

Performans Değerlendirme Kriterleri

• Performans değerlendirme ölçütlerinin koşullara uygun olması ve somut değerlendirilmelidir.
• Hangi kriterlerde değerlendirme yapılacağı önceden yazılı olarak çalışana bildirilmelidir.
• Değerlendirme adaletli ve gerçekçi olmalı, bütün çalışanlara eşit uygulanmalıdır.
• Performansın düşüklüğüne neden olan etmenler araştırılmalı ve önlemler alınmalıdır.

Performans Değerlendirme Sonucunda İşten Çıkartma Kriterleri

• İşin yürütülmesinde olumsuzluklara ve aksaklıklara yol açmalıdır.
• Çalışana uyarı/ihtar verilmelidir, savunması alınmalıdır.
• Çalışanı değerlendirme düşüklüğü ile alakalı bilgilendirmeli, tekrarlanmaması için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Geçerli bir nedene dayandırılması için objektif, adaletli ve ölçülebilir olmalı, fesih son çare olarak görülmelidir.

Performans düşüklüğünin işçiye verimsiz çalıştığının bildirilmesi ve bu konuda uyarılması gerekmektedir. Gerekli ihtar ve uyarılar yazılı olarak verilmelidir. Sonrasında da yine yazılı savunması alınmalıdır. Çok önemli diğer bir husus da işçide performans düşüklüğü varsa bu düşüklüğün nedeni ile ilgili eğitimler verilmelidir.

Özellikle belirtmeliyiz ki performans düşüklüğü nedeniyle iş sözleşmesi feshi son çare olarak değerlendirilmelidir. Eğer böyle bir durum varsa işçinin çalışma yeri değiştirilmeli, gerekli eğitimler verilmeli ya da mümkünse işyeri ortamı verimliliğe uygun hale getirilmelidir. Unutulmamalıdır ki objektif olarak değerlendirilmeyen hiçbir performans değerlendirilmesi yargıtay tarafından geçerli görülmemektedir.

Bütün çabalarınıza rağmen performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkarmak zorunda kaldığınız işçi için kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi yapılır.

Hayri ALBAYRAK